مجسمه دَدَه‌قورقود

❇دده قورقود نام یکی از قدیمی‌ترین داستانهای اسطوره‌ای ترکهای آذربایجان است که در حدود قرن شانزده میلادی به صورت مکتوب در آمده‌است. این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه‌ای است که زندگی، ارزشهای اجتماعی و باورهای ایل‌های ترک اوغوز را نشان می‌دهد. قدمت داستانها مربوط به قرنهای چهاردهم و پانزدهم میلادی می‌باشد.

شخصیت دده‌قورقود که کتاب به نام او نامیده شده را یک پیر غیبگو، طالعشناس، و اوزان و روحانی غز دانسته‌اند. واژه دده به معنی «بابابزرگ» است. اینکه آیا دده قورقود شخصیتی راستین بوده یا داستانی، قابل اثبات یا رد نیست. گوری وجود دارد که به باور مردم، محل خاکسپاری دده‌قورقود افسانه‌ای است. در باور ایشان دده‌قورقود در سن ۳۰۰ سالگی درگذشت. این گور در نزدیکی شهری که به نام او قورقود نامیده شده قرار دارد. این شهر در مسیر راه آهن کازالینسک به قیزیل‌اوردا در قزاقستان و در ۱۵۰ مایلی خاور دریاچه آرال قرار دارد در کتاب منجم باشی، مورخ معروف عثمانی نیز از شخصی به نام قورقود آتا که در قدیم‌الایام در میان ترکمانان می‌زیسته نام برده شده است نیز قورقود آتا در کتاب شجره التراکمه ابوالغازی بهادر خان، وزیر یکی از شاهان افسانه‌ای اوغوزان است که مکرر از او نام برده شده است.

کتاب دده‌قورقود اغوزنامه هم نامیده شده. درست است که دده‌قورقود، یعنی راوی اصلی کتاب دده‌قورقود، در کتاب تاریخ‌اغوز نوشته رشیدالدین هم بصورت مردی دانا وجود دارد، اما مشخصه‌های اغوز[خان] و شکل اسطوره‌ای او ذکر نشده است. اصطلاح اغوزنامه برای کتاب دده قورقود به داستان مردان قبیله اوغوز اشاره دارد، نه به شخصیتی اسطوره‌ای بنام اغوز. بعلاوه، روایتهای‌اغوز و کتاب دده قورقود ساختمان روایی متفاوتی دارند. در حالی که روایتهای‌اغوز داستان خانها را بعنوان رهبران مطلق سیاست دشت حکایت می‌کند، کتاب دده قورقود داستان مردانی از قبیله اغوز است که رئیس‌های آنان، مثل بایندرخان، در متن وجود دارند، اما هیچگاه روی آنان تأکیدی نشده. این تفاوت بین کتاب دده قورقود و قطعه‌توپقاپی هم وجود دارد. قطعه‌توپقاپی، نوشته‌ای است با نویسنده ناشناس که در مدخل تاریخ آل سلجوق نوشته یازیجی‌اوغلو پیدا شده است. با وجود این تفاوتها، هردوی این قصه‌ها (اغوزخان و کتاب دده قورقود) واضحاً طی قرنهای ۱۴ تا ۱۶ میلادی گردآوری شده‌اند. کتاب کلمات اغوزنامه مشهور به آتالارسوزی، که جُنگی از ضرب‌المثلهاست، شامل مدخلی بر قورقودآتا می‌شود که در آن از اغوزآتا بعنوان فردی نامبرده شده که واجد توانایی پیشگویی می‌باشد.

کتابهای کنزالدرر و جامع الغرر و درر التیجان و غرر تواریخ الازمان نوشته ابن دواداری (۷۸۶ قمری، ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۶ میلادی)، تاریخ‌نگار دوره مملوکان، که بازتابی است از داستانهای دوره اردوی زرین، آمیزه بی‌همتایی از داستانهای مربوط به چنگیزخان، اغوزخان و دده قورقود را ارائه می‌دهد. سرانجام، تاریخ جدید مرآت جهان، که کتابی درمورد تاریخ جهان است و در سال ۱۵۹۲ میلادی / ۱۰۰۰ قمری توسط یکی از خاندان آق‌قویونلو نوشته شده، داستانهایی درمورد اغوز دارد که هم به داستان دده قورقود و هم به داستان اغوزخان اشاره کرده است.

✴ مجسمه ای از این اسطوره ادبی در شهر نخجوان رو بروی هتل ۵ ستاره تبریز قرار گرفته است.

بلندی این مجسمه ۳،۵ متر می باشد و به صورتی که دده قور قورت چهار زانو نشسته و نیزه ای در دستش متفکرانه نگاه می کند.

این یاد بود در سال ۱۹۹۹ به یاد داستان افسانه ای دده قورقوت ساخته شده است.

برچسب‌ها: نخجوان, تور نخجوان آیا نخجوان ویزا میخواهد؟...